Lá thư của Thày 44 năm trước

Bài này mình viết cách đây đúng một năm, chính vào dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5. Năm nay mình cũng chẳng đi đâu. Có một chuyện buồn xảy ra nên chẳng có tâm trạng làm gì. Máy tính thì trục trặc. Sao mọi cái cứ như chống lại mình. Tìm đến những kỷ niệm cũ để quên đi những điều đáng gọi là tốt đẹp nhất mà mình luôn thần tượng tự hào, nay bị đổ vỡ trong tâm hồn có bị coi là quá nhậy cảm không.

Anh Thơ, 30-4-2012

Kỳ nghỉ lễ kéo dài mấy ngày liền. Ông chồng vi vu tận phương trời nào. Con trai cùng bạn gái (có thể coi là vợ vì đã đăng ký và chụp ảnh cưới ) thì đi nghỉ tại một resort ở Sơn Tây. Mình chẳng đi đâu, ở nhà làm Osin, giặt giũ cất dọn đồ mùa Đông và dọn dẹp sách vở. Thật hay tìm lại được lá thư của thầy giáo cũ vô cùng kính yêu thời đại học của mình là thầy Lê Đức Mẫn. Đọc lại vẫn cảm thấy xao xuyến bồi hồi nhớ lại một thời thật đẹp, vật chất nghèo khó chẳng có gì nhưng đầy ắp cuộc sống tinh thần giàu có phong phú đáng trân trọng. Lá thư của thầy là một minh chứng. Một vài điều trong bài phát biểu của thầy có thể không còn hợp thời lắm nhưng đọng lại là tấm lòng người thầy luôn tâm huyết với trò. Cái mình có được ngày nay, một cô giáo luôn được trò yêu mến kính trọng chính là chịu ảnh hưởng từ thầy rất nhiều. Đăng lại bức thư của thầy như một lời tri ân sâu sắc tới người thầy yêu quý mà suốt đời em vẫn là cô trò nhỏ chỉ biết ngưỡng mộ thầy.

Cáp Thủy 22.11.1969

Anh Thơ thân!

Nhận được thư của Anh Thơ hơi muộn nghĩa là sau ngày lễ hai ngày, song điều ấy cũng làm tôi hết sức xúc động bởi một lẽ đương nhiên là chúng ta đã làm việc với nhau nhiều, hiểu nhau và các đồng chí đã nhớ tới tôi. Trước hết cho tôi gửi tới Anh Thơ lời chúc sức khỏe, tiến bộ và hạnh phúc  (không biết chúc thế là sớm hay đã là muộn mặc dù tôi đã cố dùng chữ hạnh phúc ở nghĩa rộng nhất), sau nữa nhờ Anh Thơ chuyển đến các đ/c phụ trách lớp và chi đoàn, các đ/c trong tốp ca nữ cùng toàn thể anh chị em trong lớp lời chúc mừng nhiệt thành nhất. Rất cám ơn Anh Thơ đã lo cho tôi nhiều mặt trong đó có vấn đề sức khỏe. Tôi cũng thấy như vậy và hứa với các đ/c sẽ rèn luyện đều về các mặt.

Năm nay làm việc với anh chị em sinh viên mới, lúc nào tôi cũng nhớ những ngày đã qua, một tình cảm thật sự sâu sắc gắn bó tôi với tất cả các đồng chí, chỉ tiếc rằng khả năng tôi không cho phép theo các đồng chí đến cùng, rồi những công việc hàng ngày kéo tôi vào những suy nghĩ gián đoạn, lẻ tẻ không cho phép để tâm đến tất cả mọi chuyện được. Năm nay tôi chủ nhiệm lớp ba, Học và Vĩnh học tốt hơn trước nhiều, lớp vui và văn nghệ tạm được. Tôi chuyển sang dạy dịch cũng tìm thấy những cái vui riêng, cái vui âm thầm  của những phát hiện nho nhỏ. Tôi vẫn cố gắng học tập, mong mỏi sau này không thua kém các đồng chí nhiều quá.

Hôm kia nhà trường tổ chức lễ kỷ niệm ngày Quốc tế hiến chương các nhà giáo, Ban Giám hiệu có bảo tôi phát biểu. Tôi cũng viết ra mấy dòng ôn lại những suy nghĩ và thu lượm của mình mấy năm vừa qua. Tiện đây tôi ghi lại nguyên vẹn, âu cũng là một cách tâm sự. Anh Thơ cùng các bạn, nhất là các bạn trong tốp ca nữ, chịu khó đọc tạm vậy, và nếu rỗi rãi thì cho tôi biết suy nghĩ của mình nhé. Tôi muốn hiểu các đồng chí nhiều hơn để từ đó có những suy nghĩ đúng đắn hơn nữa (tôi ghi lại nguyên văn vì muốn giữ lại không khí của một ngày lễ.)

Kính thưa Ban Giám hiệu nhà trường.

Thưa các đồng chí cán bộ công nhân viên các phòng.

Thưa các đ/c đồng nghiệp hôm nay và tương lai của tôi.

Cách đây hai hôm khi dự cuộc họp cho đợt học chính trị của các đ/c sinh viên, đ/c Luân, phụ trách phòng chính trị, hỏi tôi:"Sắp đến ngày 20.11 đ/c nghĩ gì?" Tôi đã trả lời:"Mỗi năm đến ngày ấy mỗi giáo viên chúng tôi lại tự soi lại mình một lần, tự lấy danh hiệu người giáo viên nhân dân đánh giá xem mình còn những mặt gì thiếu sót để làm sao khỏi cảm thấy hổ thẹn, để khỏi vì mình làm xấu xa ý nghĩa của một ngày rất đẹp, để cho một đôi người có thể nói :" Đó không phải là ngày quốc tế các nhà giáo mà là ngày quốc táo các nhà dế." Đ/c hỏi thêm:"Thế đồng chí đã có mấy ngày 20.11 rồi?" Tôi bảo được bốn. Đồng chí bảo tôi rằng suy nghĩ như thế là đúng và gọi tôi là người giáo viên trẻ tuổi.

Tôi dẫn ra cuộc hội thoại ngắn ngủi này chỉ cốt làm mở đề cho một nội dung tiếp theo: Suy nghĩ về ngày 20.11 của một giáo viên trẻ tuổi. Trước khi vào thân bài cho phép tôi được gửi tới các đ/c đồng nghiệp đi trước tôi, đang đi cùng tôi hoặc sắp đi cùng tôi lời chào mừng biết ơn, lời chào thi đua và lời chúc mừng hứa hẹn nhất, xin gửi tới BGH, các đ/c đại biểu các phòng lời chào thi đua và quyết thắng.

Thưa các đồng chí!

Nếu như không vì yêu cầu nghiêm ngặt của một nhà trường sư phạm thì tôi đã đề nghị các đ/c sinh viên gọi tôi bằng một từ đơn giản hơn là "Anh". Trong tiếng Việt Nam chúng ta tiếng "thầy" vốn là một  từ xưng hô dùng để gọi người sinh ra mình, những lãnh tụ xuất sắc cũng được gọi bằng từ đẹp đẽ đó "người thầy của cách mạng". Trong nhiều câu tục ngữ ca dao viết về thầy giáo, các bạn trẻ của tôi thích nhất câu:

                                  Muốn sang thì bắc cầu Kiều

                                     Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy.

Tôi không muốn dừng lại xem chủ ngữ của những động từ "bắc cầu" và "yêu" là ai, tôi muốn các bạn chú ý: chữ thầy ở đây đặt ở cuối câu như một cái gì chắt chiu nhất mà người ta dành cụm từ lúc bắt đầu nói và không thể có một từ nào khác tiếp theo nữa.

Sau bốn năm làm nghề dạy học bây giờ nhắc đến cái danh từ mà người ta đã dành cho mình tôi vẫn cảm thấy bâng khuâng, vẫn thấy có phần nào hổ thẹn, vẫn thấy mình chưa xứng đáng được gọi như vậy.

Suy nghĩ đầu tiên của tôi về nghề nghiệp của mình là thấy công việc ấy khó khăn quá, đẹp đẽ quá mà tầm vóc của mình hạn chế quá. Nếu như các đ/c sinh viên cho phép tôi được gọi các đ/c bằng "em" (tôi chưa một lần nào dám gọi như vậy) thì tôi tự nghĩ thế này: Các em đến với tôi như những tia nắng, hãy biến tâm hồn mình thành một kính hội tụ thâu đón các em để từ đó tỏa ra sức nóng cho cuộc sống. Nếu các em đến với tôi như những cánh chim bồ câu thì hãy biến mình thành một khuôn cửa sổ cho các em dừng chân để từ đó nhìn thấy màu xanh bát ngát của nền trời, còn các em có lớn lên phần nào trong tôi như những mầm cây thì tôi chỉ dám nhận phần mình như một mảnh vườn ươm, chỉ dám cung cấp cho các em một phần nào chất sống và nước uống để từ đó các em đón lấy chất diệp lục xanh rờn và hơi nóng của cuộc đời xung quanh. Kính hội tụ càng lớn bao nhiêu thì sức nóng tỏa ra càng nóng bấy nhiêu, khuôn cửa sổ càng lớn bao nhiêu thì nền trời xanh càng rộng bấy nhiêu và mảnh vườn ươm càng tươi tốt bao nhiêu thì những mầm cây càng bụ bẫm bấy nhiêu. Cái khó của người giáo viên là làm sao tầm vóc của mình ngày càng phải cao hơn, lớn hơn, nghĩa là con mắt phải nhìn được xa hơn, rộng hơn, tâm hồn phải phong phú hơn, tươi mát hơn. Nói khác đi, người giáo viên phải đứng vừa tầm với tấm bảng đen mà người ta đã treo cao cho các em ngước mắt nhìn lên, phải ngồi vừa tầm với chiếc bục gỗ mà người ta đã kê cao để không bao giờ anh bị khuất bóng.

Ngày xưa người ta ví nghề dạy học như nghề đưa đò, xin nói thêm, đưa đò cho các em đi tới chân trời của chủ nghĩa cộng sản. Các em có thể nhớ tới chúng tôi, có thể quên chúng tôi; nếu nhớ thì chúng ta là những người bạn đồng hành với nhau, nếu quên thì các em hãy coi chúng tôi như những người gặp gỡ chốc lát và chúng tôi đã chỉ cho các em vào một buổi sớm mai con đường đi về phía Đông nơi có Mặt Trời lên.

Nhiệm vụ của người giáo viên không chỉ là giảng dạy, người giáo viên là người sáng tạo những bản tính mới. Găm- da- tốp, nhà thơ và nhà văn lớn Xô-viết, đã kể về ông thầy của mình là A-bu-ta-líp như sau: Một hôm Găm-da-tốp rút hộp thuốc lá mời A-bu-ta-líp. A-bu-ta-líp lặng thinh rút ra một gói thuốc lá vụn và kiên nhẫn quấn. Lát sau ông bảo Găm-da-tốp rằng: Mỗi điếu thuốc của ta có một bộ mặt, ta đã tạo ra chúng từ những mảnh vụn tưởng như không dùng được, còn anh, anh cứ đi tìm hứng thú trong những điếu thuốc bằng sợi dài mà người ta làm ra bằng máy, điếu nào cũng như điếu nào cả.

Về phía sinh viên, chúng tôi mong các em lớn lên như một vườn cây trăm ngàn hương sắc, còn chúng tôi, chúng tôi sẽ cố gắng làm những A-bu-ta-líp Việt nam, những người thợ thủ công chăm chút đẽo gọt những tâm hồn.

Trong tiếng Nga có một câu tục ngữ : Truzaia dusa - patriômki nghĩa là tâm hồn của người khác là một khoảng tối, người kỹ sư tâm hồn là người suốt đời mầy mò trong những khoảng tối để tìm ra ánh sáng và tập trung những ánh sáng ấy chiếu vào cuộc đời. Tâm hồn con người cũng như các sản phẩm vật chất khác, nó không chịu được sự trống rỗng. Nếu ta không giáo dục những tính cách cao cả: lòng yêu Tổ quốc, yêu lao động, yêu của công thì thế nào nó cũng chứa đầy những lòng ích kỷ, lừa dối và xa đọa. Nếu ở đó không phải là cái cao cả thì chỉ có thể là cái hèn hạ, không phải là cái thiện thì chỉ có thể là cái ác, không phải là cái cộng sản chủ nghĩa thì chỉ còn là cái tư bản chủ nghĩa.

Dĩ nhiên, công việc giáo dục không chỉ là việc riêng của người giáo viên, song xã hội đã trao cả tuổi thiếu niên và thanh niên cho nhà trường thì người giáo viên cũng phải gắng sức rèn luyện cho mình  có một phẩm chất đạo đức vững chãi của người cách mạng , một lòng say mê không cùng của nhà thơ và tấm lòng vị tha vốn là bản chất của người mẹ để gánh vác trách nhiệm đó.

Hôm nay nói ra những điều này tôi chỉ dám nói rằng còn lâu chúng tôi mới đạt đến lý tưởng ấy. Song dám nói ra cũng là một điều tốt.

Công việc giáo dục quả là một công việc tỉ mỉ và không dễ ai đã nhìn thấy. Đôi khi trong những câu chuyện với bạn bè ta tự bắt gặp ta muốn nói những điều mà thầy giáo đã nói, trong cách xử thế hàng ngày ta cũng muốn ăn ở như thầy giáo đã làm. Chế lan Viên khi bàn về công việc của những nhà văn Miền Nam đã viết: Phải thấy được ánh đèn dầu hỏa trong hầm sâu dọi vào từng trang giấy viết mới thấy cái ấm nóng của ánh sáng hắt từ mỗi trang giấy ấy vào tâm hồn ta. Tôi cho rằng Chế Lan Viên đã viết về cả nhà giáo.

Nguyễn Tuân cũng viết một ý tương tự: Một hạt cát lọt vào miệng con chai, con chai đã làm một việc gian khổ ghê gớm không ai nhìn thấy: ngày đêm tiết ra một chất dịch bao lấy hạt cát cho khỏi sát lòng để rồi cuối cùng tạo ra một viên ngọc. Các đ/c sinh viên không phải là những hạt cát làm sót lòng chúng tôi đâu, song chất dịch ấy chính là tấm lòng của người giáo viên và công việc vô cùng gian khổ không ai nhìn thấy để tạo thành những viên ngọc kia chính là công việc giáo dục.

Tôi xin nói sang công việc thứ hai của chúng tôi, công việc giảng dạy.

Vấn đề đặt ra để chúng ta suy nghĩ là nhà trường không phải là nơi truyền đạt toàn bộ kho kiến thức của loài người để lại. Vốn kiến thức này vô cùng rộng lớn mà người s/v sau khi tốt nghiệp còn phải để dành toàn bộ cuộc đời mai sau cho việc nghiên cứu và xử dụng. Nhà trường chỉ là nơi dạy các s/v biết đứng vững và biết đi tìm.

Năm ngoái khi trao đổi với các s/v tôi đã phát biểu một ý:  Một giọt nước muốn đổ vào biển cả nó phải đi qua một chặng đường muôn vàn khó khăn, từ những dốc núi heo hút qua những lòng suối trắc trở, suối đổ vào những nhánh sông nhỏ, sông nhỏ đổ vào sông lớn, trăm con sông lớn đổ vào lòng biển cả. Kiến thức là những giọt nước ấy và con đường nước chảy là con đường đi đến đại dương trí tuệ. Người giáo viên giỏi là người biết động viên học sinh của mình chắt chiu những mảnh kiến thức ấy, thâu tóm chúng lại thành một đại dương, chỉ có đại dương mới phản ánh được một bầu trời, chỉ có đại dương mới là nơi tung bay của những đàn hải âu và những cơn bão táp. Chủ nghĩa Mác Lê nin phải chăng là một thí dụ về những giọt nước và biển cả.

Mỗi người sinh viên sau này sẽ có một chân trời riêng. Nhiệm vụ của người giáo viên là biết động viên các em tiến lên không mỏi gối. Ngày hôm nay chân trời ấy còn chìm sau những dãy núi lớn. Kẻ nào trèo được cao chân trời sẽ hiện ra thành một đường thẳng, kẻ nào trèo thấp chân trời chỉ là một đoạn thẳng nối hai đầu của một thung lũng. Hãy mạnh bước đi lên. Dĩ nhiên chân trời là một khái niệm tương đối vì khi ta đến gần thì nó lùi ra xa, người giáo viên giỏi là người biết tổ chức cuộc chạy tiếp sức về hướng chân trời khoa học. Các đ/c sinh viên ngồi đây là những người thầy giáo ngày mai và vì thế trong lĩnh vực giáo dục chúng ta cũng đang chạy tiếp sức cho nhau, trước mặt chúng tôi là những người thầy, người anh đang trên đường băng, sau chúng tôi là các đồng chí, mong rằng chúng tôi sẽ theo kịp những người đi trước và các đ/c sẽ vượt chúng tôi.

Muốn đi đường xa phải có gậy chống. Gậy của chúng ta là sách vở. Đồng chí Trần Việt Phương khi bàn về người cộng sản có nói: Tiêu chuẩn của người cộng sản có hai mặt: vật chất và tinh thần. Về vật chất, người cộng sản lấy mức sống của người dân bình thường làm mức sống cho mình. Về tinh thần, người cộng sản đòi hỏi được hưởng thụ tuyệt đối nghĩa là được đọc sách và suy nghĩ.

Đồng chí Phúc, hiệu phó, khi bàn về học tập chính trị có nói : Điều báo động cho trường chúng ta là anh chị em sinh viên ít đọc sách thư viện, nữ sinh viên lại hầu như không có.

Trách nhiệm của giáo viên chúng tôi là không những biết giảng bài mà còn phải biết gợi ý để các đ/c sinh viên biết tự tìm lấy những cây gậy chống chắc chắn, hợp với tay cầm của mình trên con đường xa. Nói như Ghéc-xen, nhà tư tưởng dân chủ Nga thế kỷ 19:"Sách là lời di chúc tinh thần của thế hệ này truyền cho thế hệ khác, là lời của người già hấp hối khuyên người thanh niên mới bước vào cuộc đời, là mệnh lệnh của người lính gác về nghỉ trao cho người lính gác thay chỗ."

Đồng chí Luân, phụ trách phòng chính trị, có nói:" Chúng ta đang đi sau thế giới 300 năm về khoa học kỹ thuật". Đã đến lúc chúng ta cùng nhau đi những đôi hài ngàn dặm đón đầu khoa học. Tất nhiên chúng ta không được phép coi khinh quá khứ. Nếu chúng ta bắn súng lục vào quá khứ thì tương lai sẽ nã đại bác vào chúng ta. Điều ấy đã là hiển nhiên.

Song trách nhiệm của nhà giáo còn ở chỗ biết hướng dẫn anh chị em sinh viên đem những kiến thức ấy phục vụ thực tế xã hội. Một con đại bàng không cất cánh bay cao thì không phải là đại bàng, song con đại bàng không hạ cánh xuống mặt đất thì lại càng không phải là đại bàng nữa. Chúng tôi mong sao có nhiều đại bàng khoa học cất cánh bay lên để rồi sải tấm cánh lớn của mình xuống thăm những cánh bèo hoa dâu nhỏ bé trên những cánh đồng Việt nam hôm nay chưa phải là giàu có.

Thưa các đồng chí.

Tôi đã trình bầy những suy nghĩ của mình về công tác giáo dục và giảng dạy của người giáo viên trẻ. Lẽ ra tôi còn phải nói thêm về công tác ngoại ngữ, song hôm nay ngày hội của tất cả giáo viên các môn. Nếu xét về phương diện ngôn ngữ thì xin cho phép tôi trích ra một điều trong cuốn sách "Đaghétxtan của tôi" : Người ta chỉ cần hai năm để học nói nhưng cần tới 60 năm để học giữ miệng". Từ nãy tôi đã nói quá lời, bây giờ tôi xin nghe lời khuyên của anh Việt Phương:" Kẻ biết sống là kẻ biết chết cho đúng lúc". Tôi đã hết lời của tôi. Xin chúc các đồng chí mạnh khỏe và tiến bộ.

                                                                                                                                                                                                                                   Ngày 20.11.1969.

Thôi tôi không phải nói thêm gì nữa nhé. Chờ thư của Anh Thơ và tất cả các đồng chí. Nhờ Anh Thơ chuyển giúp thư này cho anh Ủy nhé.

                                                                                                      Thân.
                                                                                               Lê Đức Mẫn

VỀ NƠI CÓ MÌNH EM…

Người ta tuổi Dậu tuổi Mùi

Thân em thì những bùi ngùi tuổi Thân.

Dân gian thường nói thế, nghĩa là tuổi Thân thì vất vả, còn tuổi Dậu tuổi Mùi thì sung sướng. Vậy mà chị, người mang tuổi Mùi lại chẳng được cái may mắn của tuổi đó. 

Sinh năm 1943, năm Quý Mùi trong một gia đình trí thức danh giá, con gái nhà phê bình Hoài Chân, đồng tác giả cuốn "Thi nhân Việt Nam" với nhà phê bình Hoài Thanh, bác chị và là cháu của nhà thơ Thúy Bắc viết lời bài hát "Sợi nhớ sợi thương", chị có một nền học vấn tốt, được đào tạo ở nhạc viện và ở lại trường làm giảng viên dạy đàn Tam Thập Lục. Chị làm thơ và được coi là một trong những nữ nhà thơ triển vọng của những năm 60, 70 thế kỷ trước. Bài hát "Người con gái sông La" nổi tiếng của nhạc sĩ Doãn Nho mà nhiều người biết đến nhưng chắc chẳng mấy ai để ý phần lời lại do chính chị viết. Chị chính là nhà thơ Nguyễn Thị Phương Thúy.

Với xuất thân và mở đầu cuộc đời như thế, những tưởng mọi tốt đẹp nhất của cuộc sống với tương lai tươi sáng đầy hứa hẹn sẽ mở ra cho một thiếu nữ Hà thành như chị một cách mĩ mãn, nhưng chị đã thất bại ngay từ cuộc hôn nhân đầu tiên với một viện trưởng Viện Vật lý không hề kém tài ba.

Thì cứ coi như là số phận xếp đặt đi. "Trai đứng chữ Quý thì tài / Gái đững chữ Quý thì hai lần đò" mà. Và cuộc hôn nhân lần thứ hai của chị là cuộc tình thật đặc biệt. Yêu và lấy được chính người mình yêu sau sự phản đối quyết liệt của gia đình là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời chị. Một nhà thơ nghèo người xứ Huế, vừa mắc vào vòng lao lý, công không thành, danh không toại, nhưng vẫn lọt vào đôi mắt xanh của chị, chứng tỏ chị có con mắt tinh đời nhìn được chân giá trị của một con người chính trực ngay ở thời điểm gia đình và xã hội còn có quá nhiều khắt khe sai trái đối với anh – Tuân Nguyễn, một tài hoa sớm bị dập vùi.

Từ bỏ cuộc sống ổn định của gia đình nơi đô thành, nhận lấy cuộc sống khắc nghiệt với hai bàn tay không, tình yêu của anh chị Tuân Nguyễn – Phương Thúy quả  thật vô cùng đẹp đẽ, cứ như trong truyện cổ tích. Tình yêu ấy thật xứng với lời thời trước hay lý tưởng "Một túp lều tranh. Hai trái tim vàng". Bất chấp ngàn vạn khó khăn của một thời ấu trĩ, anh chị không quản ngại làm bất cứ việc gì miễn là chân chính để nuôi nhau, sống với nhau, dành tình yêu cho nhau. 

Vào trong Nam, anh dịch sách, dạy học, chị mở sạp bán sách báo. Một lần, anh đi lấy báo cho chị bán bị tai nạn giao thông và đã không qua khỏi. Sự ra đi mãi mãi vô cùng đột ngột của anh là cú sốc khủng khiếp đối với chị. Tất cả đều là con số không tròn trĩnh, chỉ còn mỗi mình chị đơn độc trên cõi đời này, không chồng, không con, hoàn toàn trắng tay. Chị suy sụp tưởng như không thể gắng lên được nữa. Nhưng rồi tình yêu với anh vẫn mãi là nguồn sinh lực giúp chị gượng lên trong cuộc sống.

Quay ra Hà Nội ở tuổi xế chiều, chị không muốn là gánh nặng của gia đình, biết có trại dưỡng lão ở chân núi Phật tích, Tiên Du, Bắc Ninh, chị xin vào ở. Không giấy tờ tùy thân, không cơ quan xác nhận, chắc chẳng nơi nào dám nhận. May thay, giám đốc Trại dưỡng lão là người yêu văn thơ, biết tiếng nhà thơ Tuân Nguyễn , biết nhà thơ Phương Thúy là đồng tác giả bài hát "Người con gái sông La" nên đã đặc cách nhận chị vàoTrại dưỡng lão thực chất có tên là "Trung tâm dưỡng lão và hướng nghiệp phát triển tài năng trẻ Phật tích".

Tất cả những điều trên mình biết được cách đây ba năm kể từ khi đọc cuốn "Ba phút sự thật" của Phùng Quán do Ngô Minh tuyển tập và in ấn. Mình và bạn mình bảo nhau hôm nào sẽ đến thăm nhà thơ Phương Thúy. Hẹn là thế nhưng chưa có dịp nào. May sao Hội Giáo chức Nhân văn tổ chức đi tham quan mấy điểm ở Bắc giang, Bắc ninh, trong đó có điểm chùa Phật tích. Và thế là cơ hội cho chúng mình đến thăm nhà thơ Phương Thúy đã đến.
 

 Có một nhà thơ sống trong trại dưỡng lão dưới chân núi Phật tích.

Trong khi cả đoàn đi thăm chùa, hai chị em đi xe ôm đến Trung tâm thăm nhà thơ Phương Thúy. Chưa đầy tiếng đồng hồ bên nhà thơ, mình thấy mừng vì tâm trạng chị rất ổn. Trông chị khỏe khoắn nhanh nhẹn so với tuổi ngoài 70 của chị. Chị còn trẻ đẹp hơn so với bức ảnh hồi chị mới vào Trung tâm cách đây ba năm. Chị xác định yên tâm ở lại đây suốt đời. Trung tâm rất quan tâm đến đời sống của những người có hoàn cảnh cô đơn khó khăn nơi đây.  Trung tâm có một vị trí đẹp, rộng rãi thoáng đãng có ao, có vườn, nhiều cây cối, không khí trong lành sạch sẽ rất tốt cho sức khỏe. Mức sống cho các cụ cũng khá cao không có gì phải phàn nàn, ngày cuối tuần cũng chú ý có món ăn cải thiện. Chị ở cùng với một cô thanh niên xung phong cũng rất dễ chịu. Chỉ có điều Trung tâm quản chặt lắm không cho ai ra ngoài, kể cả dịp lễ tết có gia đình đến đón về cũng không được. Thậm chí muốn xin ra ngoài làm đầu cũng khó. Có lẽ Trung tâm lo nhỡ trong thời gian ra ngoài có thể có sự cố nào đó không may xảy ra thì sẽ làm khó cho Trung tâm phải giải quyết hậu quả. May chị được cho một chiếc máy tính chỉ để đọc tin tức. Chị cười bảo tiếc là không biết sử dụng thành thạo. Hiện tại chị đang viết hồi ký và thỉnh thoảng vẫn làm thơ. Cả cuộc đời còn lại chị sẽ dành hết cho tình yêu của chị đối với anh và thể hiện nó trên trang hồi ký. 
 

 Nhà thơ Phương Thúy rất vui khi chúng mình tới thăm.

Hai chị em đến thăm chẳng biết mua gì chỉ biếu chị chút tiền chủ yếu động viên chị. May bạn mình có đem theo một cuốn truyện hay biếu chị, chị mừng lắm bảo chỉ muốn có nhiều sách báo để đọc. Chúng mình hứa sẽ gửi truyện, tạp chí cho chị. Hỏi chị số điện thoại, tự nhiên chị không nhớ. Cả email cũng quên. Chúng mình để lại số điện thoại và email lại nói chị gửi mail trước để gửi ảnh cho chị nhưng mấy hôm sau vẫn chưa thấy hồi âm.
 

 Mình thực sự cảm phục nhà thơ Phương Thúy và tình yêu của anh chị.

Vào mạng đọc thêm đôi điều về Tuân Nguyễn và Phương Thúy, bất chợt thấy bài "Chuyện tình chưa biết của Em Thúy", mình thấy rất thú vị khi thấy bức danh họa nổi tiếng Em Thúy do họa sĩ Trần Văn Cẩn vẽ chính là nhà thơ Phương Thúy bây giờ thì lại càng thêm xót xa thương chị. Nhưng chính điều này khi mình đưa lên Face Book lại thu hút nhiều người quan tâm. Một trong số đó là phóng viên trẻ Vũ Ngọc Khánh. Cháu rất quan tâm và muốn lên tận nơi thăm nhà thơ Phương Thúy. Mình vội vàng chọn ra trên chục cuốn truyện, thơ, tạp chí và một ít báo gửi Khánh mang lên tặng chị. Và ngay lập tức nhà thơ gọi điện cho mình cảm ơn. Nghe giọng chị vui vẻ phấn khởi mình thấy vui lắm. Khi mình nói về bức họa thì nhà thơ cho biết họa sĩ Trần Văn Cẩn có vẽ bức họa về chị là Cô Thúy chứ không phải Em Thúy. Bức vẽ của chị mặc áo dài cơ. Hiện một bảo tàng tranh tư nhân đang giữ. Hy vọng Khánh tìm đến nơi và công bố cho mọi người quan tâm biết được sự thực này. Cái báo Phụ nữ Today làm ăn thiếu trách nhiệm thế đấy. Đã sai như vậy mà vẫn còn để trên net làm bao nhiêu người tưởng thật. Bực quá, nhưng cũng may là mình đã hiểu được đúng bản chất của sự việc chứ không mãi mãi bị hiểu lầm.

 

 Cháu Khánh lên tận nơi thăm nhà thơ Phương Thúy

Để kết thúc bài viết này mình muốn đưa mấy câu thơ nhà thơ Phương Thúy viết cho chồng sau những ngày anh không còn nữa trên cõi đời.

Không anh đường bỗng dài ra 

Khởi đầu là chỗ chúng ta quay nhìn 

Càng đi càng thấy khó tin 

Rằng nơi sắp tới có mình em thôi ! 

Chị Phương Thúy ơi, hẳn chị muốn sống ở nơi có mình chị để chị toàn tâm toàn ý sống với những kỷ niệm cùng anh Tuân Nguyễn. Nhưng chị thấy đấy, bên cạnh chị còn có bao người vẫn yêu quý chị, quan tâm giúp đỡ chị và đang nóng lòng được đọc cuốn hồi ký của chị đấy. Chúc chị những năm tháng khỏe mạnh an lạc và vui vẻ.

BẠN HỌC XƯA

Anh ấy là một người bạn cũ, học với mình đúng một năm, năm thứ nhất lớp 3N67 ĐHNNHN từ năm 1967 ở nơi sơ tán thôn Cấp Điền Gia Lương Hà Bắc.

Thời ấy học hành thiếu thốn đủ thứ. Sách Giáo khoa chẳng có, học nhõn một quyển giáo trình in Roneo chẳng biết gọi màu gì, hình như đen xỉn hay vàng ố ấy. Đài đóm tuyệt nhiên không. May lắm thảng hoặc được thầy cô mượn đâu trên trường cái đài cũ kỹ nghe băng rè rè tậm tịt. Chẳng có trò gì chơi như bây giờ nên có mỗi việc là học đâm ra ai nấy học cũng khơ khớ. Nhớ ngày đầu đi ăn bếp tập thể thấy chị Yến chỉ tay lên trời khi có một chiếc máy bay bay qua, nói xì xồ "Sam-ma-li-ôt le-chit na nhe-be". Mình mù tịt chẳng hiểu mô tê ra sao sợ bé cả người. Rồi cũng cố mà học, qua được một học kỳ mọi cái OK cả. Hic, mấy năm học, mình cũng được xếp vào tốp ba tốp bốn của lớp sau Trân tí.

Mình được chi đoàn phân công học nhóm để giúp anh bạn kia học tập. Anh ấy chậm ơi là chậm làm mình sốt cả ruột, đã thế lại còn nghễnh ngãng nữa chứ. Anh chịu khó lắm, nhưng mình cũng chẳng biết làm sao để anh khá lên. Kết quả cuối cùng là anh ấy phải học lại với khóa sau. Mình buồn mất một thời gian, sao thấy mình vô tích sự.

Anh ở lại lớp thế mà hóa hay. Lùi một bước để tiến ba bước theo đúng chủ trương đường lối của nhà nước nhé. Học lại từ đầu, rút ra bao kinh nghiệm nên anh cũng học khá, tốt nghiệp đi dạy bên ngành Công An rất ổn. Trôi nổi đâu đâu cuối cùng anh cũng chuyển về Hà Nội, nhà cửa con cái đàng hoàng cả, thật đáng mừng.

Lớp N67 sau này kẻ Bắc người Nam, người tận trời Tây xa xôi dần dần cũng bảo nhau tụ tập thăm hỏi giao lưu xôm tụ hẳn lên. Anh tuy học lại khóa sau, nhưng tình thân mến ngày nào anh vẫn dành trọn cho N67. Hầu như các buổi hội họp lớp anh đều tham gia tích cực. Lần đi Bắc Ninh trong buổi gặp mặt anh đọc lại bài điếu văn khóc Thuấn mà anh là đại diện đi viếng trên Thái Nguyên nghe mà nẫu cả ruột. Mình hiểu anh thương bạn nhiều lắm. Lần đi resort Hòa Bình năm ngoái bọn con trai cứ như trẻ con năm nào, tùm lum tùm la văng các kiểu bạt mạng. Anh vẫn như ngày xưa điềm tĩnh nghiêm túc nhắc nhở các bạn nói năng cẩn thận, còn có các bạn gái ngồi đây. Rồi anh đọc những bài thơ rút ruột của mình. Không ngờ ông anh lù khù mà lãng mạn thế. Lại phải nghiêng mình thán phục anh rồi.

Bài "Mong sao" của anh là bài thơ mình thích nhất. Nghe lạ. Đọc lên đã thấy giai điệu nhạc cất lên trong tứ thơ. Thảo nào nhạc sĩ chẳng chớp lấy mà phổ nhạc. Cop lại bài thơ và nhạc để enjoy. T.A. ơi, đọc bản nhạc này đi và dạy chị hát bài này với để lúc nào đó còn thể hiện trước mặt ông anh, người bạn học đáng quý có tên là Nguyễn Văn Học nhé, nhé!
 
                                        
                                             MONG SAO
 

                                         Hôm qua thấy cây đầy hoa,

                                          Hôm qua thấy cây đầy lá,

                                          Hôm qua thấy cây thật lạ:

                                          Một mình, một dáng kiêu sa.

                                          Hôm nay cây không đơm hoa,

                                          Hôm nay cây không nảy lá,

                                          Hôm nay thấy cây thật lạ:

                                          Một mình, cây đứng hững hờ.

                                          Mong sao mùa đông trôi qua,

                                          Mong sao mùa xuân lại tới,

                                          Mong sao Cây đời vẫn đợi:

                                          Một mùa xanh lá, tươi hoa.

                                           Hà Nội, tháng 5 năm 2010

Bài thơ này đã được phổ nhạc, xin giới thiệu bản nhạc: